بیرون ساختمان چند پسر ۱۷ ۱۸،ساله توجه ام را جلب کردند. آنها گرد هم جمع شده بودند و به آرامی صحبت می کردند.
یکی از آنها سیگاری به دست داشت. از نوع پک زدنش معلوم می شد هنوز کشیدن سیگار را یاد نگرفته است. وارد که شدم، چند نفری پراکنده در محوطه بیرونی مشغول قدم زدن بودند. سکوت آنچنان حاکم بود که گویی هیچ کسی در آنجا پرسه نمی زد. یکباره صدایی سکوت محوطه را شکست؛ «محمود! بیا بریم دیگه، دیر می شه، امشب هیچی نخوندیم! داریم از برنامه عقب می افتیم.
طنین صدای پسرجوان، نه تنها دوستش، بلکه افراد دیگر حاضر در محوطه را به خود جلب کرد. تقریباً همه آنها کتاب به دست وارد سالن کتابخانه شدند. در سالن بسته شد و سکوت بار دیگر حکمرانی کرد. ساعت۱۲:۳۰ دقیقه شب را نشان می داد. ساختمانی قدیمی در یکی از محلات نارمک، اکنون به کتابخانه شبانه روزی تبدیل شده است. در تهران چند سالی است که کتابخانه های عمومی شبانه روزی در مناطق مختلف راه اندازی شده است.
مهمترین هدف از شبانه روزی کردن کتابخانه ها، ترغیب و افزایش مطالعه در میان آحاد مردم بود. اکنون با نزدیک شدن به امتحانات آخر ترم دانشگاه ها و همچنین فرارسیدن کنکور، اینگونه کتابخانه ها رونق بیشتری به خود گرفته است. مسئول کتابخانه به این نکته اذعان دارد.
علیرضا سنایی می گوید: معمولاً در اردیبهشت، خرداد و تیرماه، داوطلبان کنکور اینجا را قرق می کنند. البته گه گاه دانشجویان هم در بین مراجعه کنندگان شب پیدا می شود.
راه اندازی کتابخانه های شبانه روزی یکی از اقدامات مهم شهرداری محسوب می شود؛ همگان در این باره اتفاق نظر دارند.

سنایی می افزاید: در هفته سه شب شیفت شب هستم. دو سالی می شود کارم اینطوری است. خب، کارمندی است و هزار درد!
چرخ زندگی نمی گردد. باید اینجا و آنجا کار کرد تا بتوان از عهده مخارج زندگی برآمد. او افراد مراجعه کننده در طول شب را اینچنین توصیف می کند: در طول مدتی که من شب ها شیفت بوده ام، اغلب دانش آموزان و دانشجویان از محیط آرام کتابخانه برای مطالعه دروس خود استفاده می کنند. البته در این میان کسانی هم هستند که کتابخانه های شبانه روزی را پاتوق می کنند! ما در محیط کتابخانه چنین اجازه ای به آنها نمی دهیم اما این قانون فقط در چارچوب کتابخانه است. متأسفانه نمونه هایی داشته ایم که کتابخانه را بهانه ای برای از خانه بیرون آمدن کرده بودند. برای مثال جوانی به همراه دوستانش هر شب به بهانه مطالعه در کوچه های اطراف کتابخانه برای اهالی محل مزاحمت ایجاد می کرد.
به گفته اهالی محل با گذشت هر شب بر تعداد دوستانش هم می افزود! او عضو کتابخانه بود. از این رو برای پدر و مادر خود توجیه قانع کننده ای داشت. بعد از مدتی اهالی محل از دست سروصدای آنها در طول شب عاصی شدند.
ما موضوع را فهمیدیم و به سرعت از طریق مشخصات وی که در دفتر ثبت نام کتابخانه موجود بود، با والدین این پسر سرکش تماس گرفتیم. بالاخره کار به خوبی و خوشی خاتمه یافت. البته چنین مواردی در طول این مدت، کم بوده است. همانطور که قبلاً اشاره کردم، اغلب مراجعه کنندگان به قصد مطالعه، به دنبال محیطی آرام می گردند که این خواسته آنان در کتابخانه های شبانه روزی مرتفع می شود.
بنا به گفته سنایی، تعداد مراجعه کنندگان پسر در طول ساعات شب به مراتب بیشتر از دخترهاست.
رضا صبوری، دانش آموزی است که خود را برای ورود به دانشگاه آماده می کند. به گفته خودش، یک سال و اندی است که به طور مرتب درس می خواند. او می گوید: آنقدر در طول این مدت به خصوص امسال درس خوانده ام که دیگر تحمل درس خواندن در خانه را نداشتم. بعد از عید احساس کردم بازدهی قبلی را ندارم. از این رو تصمیم گرفتم محلی جدید برای درس خواندن پیدا کنم.
یکی از دوستانم قبل از من در کتابخانه درس می خواند. او گفت بیا عضو کتابخانه شو! تازه شب ها هم می توانی به کتابخانه بیایی و تا هر وقت که دوست داری درس بخوانی. این دانش آموز از مطالعه شبانه در کتابخانه احساس رضایت دارد. او معتقد است: اصولاً مطالعه در شب برای من دلپذیر است.
حال از زمانی که به اینجا می آیم این احساس، مضاعف شده است. از سوی دیگر مطالعه در کتابخانه های شبانه روزی چند حسن دارد؛ اول اینکه محیطی است بسیار آرام. از مزاحمت های احتمالی که ممکن است در خانه برایم پیش آید، فارغ هستم. دوم اینکه چون کتابخانه محلی است و در نزدیکی منزل و مدرسه مان قرار دارد، اغلب دوستان دیگر من هم برای مطالعه به اینجا می آیند.
در طول شب خستگی ناشی از مطالعه و خواب آلودگی را به راحتی می توان با کمی گپ زدن با دوستان به فراموشی سپرد.
حسن دیگر اینکه اگر احتیاج به کتاب یا جزوه پیدا کنم می توانم از مرجع کتابخانه برخی از آنها را پیدا کنم.

حتی برخی از اشکالات درسی را می توان با مشورت دوستان به سرعت برطرف کرد.
کمی آنطرف تر، دو پسر جوان مشغول گفت و گو با یکدیگر بودند. هر دو بسیار خسته به نظر می رسیدند.
-گویی درس خواندن بسیار خسته تان کرده؟
یکی از آنها پاسخ داد: پارسال قبول نشدیم. داریم می خونیم شاید امسال فرجی بشه! دیگری ادامه داد: از ۱۸سالگی که دیپلم گرفتم در تراشکاری کار می کنم، در واقع کار می آموزم، در خانواده ما تحصیل اهمیت ویژه ای دارد. نمی توانم دیپلمه بمانم، متأسفانه در طول این ۴ سال فرصت کافی برای مطالعه پیدا نکردم، اما فکر می کنم امسال خوب درس خوانده ام. امیدوارم در کنکور قبول شوم.
افشین سالارکیا می گوید: روزها چندان فرصت درس خواندن ندارم. به همین جهت مجبورم شب ها جبران مافات کنم. سال سختی بود اما تا یک ماه دیگر تمام می شود. امیدوارم زحماتم نتیجه دهد. او کتابخانه های شبانه روزی را نعمتی بزرگ برای خود می داند و می گوید: ما خانه ای کوچک داریم، من فرزند دوم خانواده هستم. ۳برادر و خواهر کوچک تر از من وجود دارند که همگی در سنین ابتدایی و راهنمایی اند. آنها تا ساعات پایانی شب مشغول بازی یا تماشای تلویزیون هستند. وقتی هم قرار باشد بخوابند، تمام چراغ ها خاموش می شود. متأسفانه اتاق اضافه نداریم. برای همین سال گذشته تصمیم گرفتم تا در کتابخانه شبانه روزی ثبت نام کنم.
دخترها نیز همانند پسرها از مطالعه در کتابخانه های شبانه روزی احساس مطلوبی دارند، گرچه بنا به گفته مسئول یکی از کتابخانه های شبانه روزی، آمار موجود تعداد مراجعه کنندگان دختر، به مراتب کمتر از پسرهاست، اما وجود اینگونه کتابخانه ها تأثیر به سزایی در افزایش مطالعه آنها داشته است.
سمانه حسینی دانش آموزی است که در روزهای مختص دخترها به کتابخانه شبانه روزی می رود. او با اینکه به قول خود اتاق اختصاصی هم در منزل دارد اما ترجیح می دهد در کتابخانه درس بخواند. پدرش شب ها او را به کتابخانه می آورد و در هنگام بازگشت نیز او را همراهی می کند. حسینی می گوید: با اینکه منزلمان از کتابخانه دور نیست اما پدرم اجازه تنها بیرون آمدن در شب را به من نمی دهد. بنده خدا شب ها از خوابش می زند تا مرا همراهی کند.
زارع نژاد- مسئول یکی از کتابخانه های شبانه روزی در مرکز پایتخت- معتقد است: هم اکنون کلیه کتابخانه های شبانه روزی برای استفاده دانش آموزان و دانشجویان آنچنان مهیاست که بسیاری مطالعه در کتابخانه را نسبت به خانه ترجیح می دهند.
البته مراجعه کنندگان تنها سه شب در هفته می توانند در کتابخانه مطالعه کنند. با این وجود، به اعتقاد من محیط کتابخانه، محیطی امن و قابل قبول برای مطالعه است.
وقتی صحبت از مشکلات کتابخانه ها برای دانش آموزان مراجعه کننده پیش می آید، در یک مورد اتفاق نظر دارند. کتاب های موجود درسی کارآمد نیستند و کتاب های درسی همگی قدیمی اند. معمولاً کتاب های مورد نظر را نمی توانیم در کتابخانه پیدا کنیم.دانش آموزان و داوطلبان کنکور معتقدند کتاب های هیچ یک از کتابخانه های عمومی در سطح شهر نمی تواند پاسخگوی نیاز ما باشد.
اغلب کتاب ها چاپ قدیم است. زارع نژاد این واقعیت را قبول دارد. او می گوید: کتابخانه های عمومی نمی تواند پاسخگوی تمامی سلایق باشد. از جهاتی آنان با کمبود بودجه هم مواجهند. گرچه دانش آموزان هم نباید توقع داشته باشند در یک کتابخانه عمومی دروس تخصصی آنها یافت شود. به هر حال کتابخانه عمومی، تعریف خود را دارد.
به هر حال این شب ها کتابخانه های شبانه روزی پایتخت محل رفت و آمد کسانی است که به زودی در یک روز، رقابت سختی با هم خواهند داشت. به احتمال فراوان بعد از کنکور، کتابخانه های شبانه روزی، کمتر مهمانی در خود می بینند